Boeddha en Mara – Hoe Boeddha tot ontwaken kwam

Mara en De demoon Mara

In de Boeddhistische literatuur is de demoon Mara de eerste niet-wereldse wezen waarover wordt gesproken. Mara staat onder meer symbool voor de hindernissen die je tegenkomt op ‘het pad naar ontwaken’. Mara is ook wel de belichaming van dood, geweld en ongecontroleerde verlangens.

Het verhaal van Boeddha en Mara

Hoe Siddharta tot ontwaken kwam

Toen de Boeddha, of op dat moment eigenlijk nog de Prins Siddharta wat zijn naam was voordat hij Verlicht was, plaats had genomen onder de Bodhiboom met de intentie om niet eerder op te staan dan tot hij Verlicht zou zijn, verscheen Mara op het toneel. Mara wist dat als deze Prins inderdaad tot Verlichting zou komen, dat hij een onovertrefbare rivaal zou krijgen. Het was Mara er dan ook alles aan gelegen om dit niet te laten gebeuren.

Siddharta zat in een diepe concentratie toen Mara zijn drie prachtige dochters op hem afstuurde om hem te verleiden. Tanha, de dochter van verlangen, Arati, de dochter van ontevredenheid en Raga, de dochter van lust en begeerte. Siddharta liet zich echter niet afleiden en bleef, zonder verlangen, in meditatie.

De dochters trokken zich even terug voor overleg en besloten zich ieder van hun in de gedaantes van 100 verschillende vrouwen aan de boeddha te tonen, want, zo was de gedachte, mannen hebben een breed spectrum aan smaak. Maar Siddharta negeerde hen nog steeds, want hij was inmiddels bevrijd van de hoogste vorm van verlangen. De dochters waren verbluft, want ze waren gewend dat bij een andere asceet of brahmaan het hart zou exploderen, heet bloed uit zijn mond zou spuwen of helemaal gek zou worden en zijn verstand zou verliezen.

Vervolgens kwam Mara zelf naar hem toe met een groot leger. Hijzelf verscheen in een gedaante met wel duizend handen en in iedere hand had hij een wapen. Toen Mara en alle soldaten de wapens naar Siddharta toewierpen, vielen deze op de grond en veranderden in bloemen.

Mara liet zich uiteraard niet uit het veld slaan, en hij maakte een overweldigend lawaai en zei met onheilspellende stem “Siddharta, jij zit op de stoel van Verlichting. Die stoel behoort enkel de grootste toe en dat ben ik!” Alle soldaten van Mara stonden Mara bij en bevestigden als getuigen dat die stoel inderdaad Mara toebehoort.

Op dat moment legt Siddharta zijn hand op de grond, wat ook wel het gebaar van Verlichting wordt genoemd, en zegt “deze aarde getuigd voor mij, dat deze stoel van Verlichting mij toebehoort.” De grond begint dan te schudden met een nieuw overweldigend lawaai. Alle soldaten van Mara werden zo bang, dat zij wegrenden.

Zo kon Siddharta verder gaan met zijn besliste voornemen om zich nergens van te weerhouden om daar, onder die Bodhiboom, Verlicht te worden. Hij vervolgde de meditatie en de volgende ochtend kwam hij tot ontwaken. Siddharta was de Boeddha geworden.

 

Mara in de sutta’s

Mara leren (her)kennen om hem te kunnen verslaan

Mara komt terug in diverse sutta’s. Enerzijds is het de uitnodiging om niet bang te zijn voor de aanwezigheid van Mara. Belangrijk is bewust te zijn van de aanwezigheid (of afwezigheid) van Mara en Mara te leren kennen. Anderzijds wordt je uitgenodigd alles in werking te stellen om Mara te verslaan.

Hieronder enkele passage’s uit sutta’s met ontmoetingen met Mara (soms staat er Namuci, hoe Mara ook wel wordt genoemd):

Padhana Sutta: De Grote Strijd

Vertaald naar het Nederlands vanuit de Engelse versie door John D. Ireland.

“Zintuiglijk verlangen is jouw eerste leger, de tweede wordt ontevredenheid genoemd, de derde is honger en dorst, de vierde begeerte, de vijfde traagheid en luiheid, de zesde angst, de zevende besluiteloosheid, en de achtste minachting van anderen en koppigheid: winst, roem, eer, prestige verkeerd verkregen en wie zichzelf prijst en anderen minacht — dit zijn, Namuci, jouw legers, de slagkrachten van de Donkere. Een luie, laffe persoon kan ze niet overwinnen, maar door ze te overwinnen verkrijgt men geluk.

Ik draag muñja-gras! Schande over het leven hier in deze wereld! Het is beter voor mij om te sterven in de strijd dan verslagen te leven. Sommige kluizenaars en brahmanen worden hier niet gezien (zich inspannend), zo ondergedompeld zijn ze (in wereldsheid). Ze zijn zich niet bewust van dat pad waarlangs degenen met perfect gedrag lopen.

Als ik het omringende leger zie dat klaarstaat en Mara gezeten op zijn olifant, ga ik vechten zodat hij mij niet van mijn positie kan verdrijven. Dit leger van jou, dat de wereld samen met de devas niet kan bedwingen, dat zal ik vernietigen met wijsheid, zoals een ongebakken kleipot met een steen. Na het beheersen van de geest en het stevig vestigen van mindfulness, zal ik van land tot land zwerven en vele discipelen leiden. En zij zullen ijverig en energiek zijn in het beoefenen van mijn leer, de leer van iemand zonder zintuiglijk verlangen, en zij zullen gaan waarheen, eenmaal gegaan, men niet treurt.’ ”

TapokammasuttaSN 4.1

Vertaald naar het Nederlands vanuit de Engelse versie door Bhikkhu Sujato.

Toen hij zich in een privé-retraite bevond, kwam deze gedachte bij hem op: “Ik ben werkelijk bevrijd van dat uitputtende werk! Gelukkig ben ik bevrijd van dat zinloze uitputtende werk. Gelukkig heb ik, standvastig en mindful, verlichting bereikt.”

En toen kwam Mara de Boze, die de gedachtegang van de Boeddha kende, naar hem toe en sprak tot hem in verzen:

“Je hebt de praktijk van zelfkastijding verlaten waarmee mensen zichzelf zuiveren. Je bent onzuiver, maar denkt dat je puur bent; je bent afgedwaald van het pad van zuiverheid.”

Toen antwoordde de Boeddha, die wist dat dit Mara de Boze was, hem in verzen:

“Ik realiseerde me dat het zinloos is; al die zelfkastijding op zoek naar onsterfelijkheid is zo nutteloos als roeispanen en een roer op droge grond.

Ethiek, concentratie en wijsheid: door dit pad naar verlichting te ontwikkelen bereikte ik ultieme zuiverheid. Je bent verslagen, vernietiger!”

Toen Mara de Boze dacht: “De Boeddha kent mij! De Heilige kent mij!” verdween hij daar ter plekke, ellendig en verdrietig.

Sappasutta SN 4.6

Vertaald naar het Nederlands vanuit de Engelse versie door Bhikkhu Bodhi.

Zo heb ik het gehoord. Op een keer verbleef de Gezegende in Rajagaha in het Bamboebos, het Eekhoornreservaat.

Op dat moment zat de Gezegende in de open lucht in de dikke duisternis van de nacht terwijl het motregende. Toen manifesteerde Mara de Boze zich in de vorm van een gigantische koninklijke slang en naderde de Gezegende. Zijn lichaam was als een enorme boot gemaakt uit een enkele boomstam; zijn kap, als een grote bierzeef; zijn ogen, als de grote bronzen schalen van Kosala; zijn tong schoot uit zijn mond, als bliksemschichten die worden uitgezonden wanneer de hemel dondert; het geluid van zijn ademhaling in en uit, als het geluid van de blaasbalgen van een smid die zich met lucht vullen.

Toen sprak de Gezegende, die begreep, “Dit is Mara de Boze,” Mara de Boze aan in verzen:

“Hij die lege hutten als onderdak gebruikt— Hij is de wijze, zelfbeheerst. Hij moet daar leven, alles loslatend: Dat is passend voor iemand zoals hij.

“Hoewel veel schepsels rondkruipen, veel angsten, vliegen, slangen, roert de grote wijze die naar zijn lege hut is gegaan Geen haar vanwege hen.

“Hoewel de hemel zou kunnen splijten, de aarde beven, en alle schepsels met schrik worden geslagen, hoewel mensen een pijl op hun borst richten, zoekt de verlichte geen toevlucht in verworvenheden.”

Toen verdween Mara, daar ter plekke.

Paṭhamaāyusutta SN 4.9

Pattasutta SN 4.16

Vertaald naar het Nederlands vanuit de Engelse versie door Bhikkhu Bodhi.

In die tijd was de Boeddha de bedelmonniken aan het onderwijzen, aanmoedigen, aanvuren en inspireren met een Dhamma-toespraak over het onderwerp van de vijf groepen waaraan wordt gehecht. En die bedelmonniken waren aandachtig, brachten hun geest in toepassing, concentreerden zich volledig en luisterden actief.

Toen dacht Mara: “Deze asceet Gotama is de bedelmonniken aan het onderwijzen, aanmoedigen, aanvuren en inspireren met een Dhamma-toespraak over het onderwerp van de vijf groepen waaraan wordt gehecht. En de bedelmonniken zijn aandachtig, brengen hun geest in toepassing, concentreren zich volledig en luisteren actief. Waarom ga ik niet en misleid hen?”

Op dat moment waren er verschillende bedelkommen in de open lucht geplaatst. Toen manifesteerde Mara de Boze zich in de vorm van een os en naderde die kommen.

Een van de bedelmonniken zei tegen een andere, “Bedelmonnik, bedelmonnik, die os zal de kommen breken.”

Toen dit werd gezegd, zei de Boeddha tegen die bedelmonnik, “Bedelmonnik, dat is geen os. Dat is Mara de Boze die gekomen is om jullie te misleiden!”

Toen sprak de Boeddha, wetende dat dit Mara de Boze was, hem aan in verzen:

“Beelden, gevoel en perceptie, bewustzijn en wat gekozen wordt: ‘Ik ben dit niet’ en ‘dit is niet van mij’; zo moet men vrij zijn van verlangen naar hen.

Wanneer je losgekoppeld en veilig bent, alle ketenen overstegen, hoewel Mara en zijn leger overal achtervolgen, vinden ze je nooit.”

Toen verdween Mara, daar ter plekke.

Overzicht komende activiteiten