Verschil concentratie-meditatie en inzicht-meditatie, ook wel vipassana en samatha

Belangrijkste verschillen tussen samatha- en vipassana-meditatie

• Samatha-meditatie wordt ook wel concentratie-meditatie, of kalmte-meditatie genoemd. Het is gericht op het kalmeren van de mind en zo het komen tot helderheid.
  Bij concentratie-meditatie breng je telkens de aandacht weer terug naar je initiële anker. Vaak wordt als anker de sensaties genomen die je kunt waarnemen rond het buikgebied. Als je bent afgeleid en je merkt dit op, dan kun je hetgeen waardoor je bent afgeleid kort benoemen, ontspan je en vervolgens keer je weer met je aandacht terug naar je anker. Terwijl je met je aandacht bij je anker bent komen er ook andere indrukken voorbij (geluiden, gevoelens, gedachten, etc.) maar deze laat je komen terwijl je ook met je aandacht bij je anker bent. 
• Vipassana-meditatie wordt ook wel inzicht-meditatie genoemd. Het is gericht op het krijgen van inzicht in ‘hoe de dingen werkelijk zijn’.
  Bij vipassana-meditatie begin je ook met een initieel meditatieobject, wat vaak ook de adem is zoals je deze kunt waarnemen rondom het buikgebied. Ook nu komen er allerlei indrukken voorbij terwijl je de aandacht blijft richten op het meditatieobject. Maar als iets heel sterks je aandacht vraagt, dan wordt dit je nieuwe meditatieobject. Dan laat je daar de aandacht bij rusten. Net zo lang totdat het meer naar de achtergrond verdwijnt of zelfs oplost, dan kom je met de aandacht weer terug bij je initiële meditatieobject.
  Hetzelfde geldt voor als je bent afgedwaald met de aandacht. Zodra je dit opmerkt kun je hetgeen waardoor je bent afgedwaald als je nieuwe meditatieobject nemen. Dus als je merkt dat je niet echt meer aanwezig bent maar in gedachten zit, dan wordt dit je nieuwe meditatieobject. Je kunt dit ook benoemen als gedachten, of meer specifiek als de kleur van de gedachten zoals verlangen, weerstand, etc. Het nieuwe meditatieobject is dan deze gedachten, maar tegelijkertijd ook meer dan dat. We kunnen dan beschouwend onderzoek doen naar wat er aanwezig is. Bij een gedachte komen ook bepaalde gevoelens kijken die we kunnen herkennen. Is het prettig, onprettig of neutraal? En misschien is er ook sprake van één of meerdere hindernissen zoals onrust of weerstand. En wat doet het met onze mind, is deze helder of troebel?
  Wat je zoal kunt beschouwen/onderzoeken in het moment staat uitgelegd in de Dhamma (de leer van de boeddha) en daarbij wordt uitgegaan van vier velden waarop je aandachtig kunt zijn, namelijk lichaam, gevoelens, mentale objecten en geest/bewustzijn. Het is dus niet zozeer een rationeel onderzoek, maar meer een beschouwend onderzoek waarin je herkent wat aanwezig is en zo tot inzichten komt.
  Pas als hetgeen dat je aandacht vraagt minder sterk wordt of zelfs oplost, keer je met de aandacht terug naar je anker. 

 

Overeenkomsten

• Intentie om ‘in het moment’ aandachtig te zijn.
• Zonder oordeel en zonder iets te veranderen (behalve het sturen van de aandacht en eventueel het mindful aannemen van een meer bevorderlijke houding).
• Niet identificeren met de verschijnselen.
• Juiste inspanning; niet vanuit krampachtige inspanning maar wel met toewijding.

 

Komen tot helderheid en een kalme mind

Concentratie-meditatie wordt ook vaak beoefend voorafgaand aan vipassana-meditatie. Het is niet het wegduwen van gedachten, maar juist het toelaten van wat er is en je er niet mee verbinden. Je kunt het vergelijken met een glas met modderig water. Zolang je in de gedachten meegaat ben je als het ware in het glas aan het roeren waardoor het water modderig blijft. Maar als je het met rust laat kan het zakken. Dan komt je mind tot kalmte en helderheid. 

Als je mind zo tot kalmte en helderheid is gekomen kun je beter beschouwen. Dan heb je de voorwaarden gelegd om de dingen beter te kunnen zien zoals ze werkelijk zijn. Deze staat van de mind is dan ook een mooie basis om de overgang naar vipassana-meditatie te maken. 

Concentratie-meditatie beoefenen voorafgaand aan vipassana-meditatie is op deze manier bevorderlijk voor het meditatieproces, maar het is geen noodzakelijke voorwaarde. Bij diverse stromingen en centra binnen het Theravada boeddhisme wordt ook wel direct begonnen met Vipassana.

Leren mediteren

Als je je verder wilt verdiepen in Vipassana kun je deze gratis online basis cursus bekijken: https://meditatieinstituut.nl/inspiratie/vipassana-meditatie/.
Voor verdere verdieping kun je één van onze cursussen volgen, waaronder de cursus boeddhisme en vipassana meditatie, de meer brede cursus ‘leren mediteren‘ of zelfs het volgen van onze 1,5 jaar durende meditatie opleiding.

 

Geleide concentratie-meditatie

Bekijk of beluister hier een opname van een geleide concentratie-meditatie van 10 minuten:

 

Geleide vipassana-meditatie

Opname van een live geleide vipassana-meditatie met voorafgaand een concentratie-meditatie. De meditatie duurt een uur en de twee techieken lopen hier in elkaar over. Dus concentratie-meditatie wordt eerst gebruikt om de mind tot helderheid en kalmte te krijgen om vanuit daar over te gaan naar inzicht-meditatie.

 

Overzicht komende activiteiten