Verschil mindfulness, bewustzijn en concentratie
De Engelse woorden mindfulness, awareness en concentratie worden nog al eens door elkaar gehaald. Als we de woorden mindfulness en awareness naar het Nederlands vertalen wordt het al iets duidelijker maar dan nog begrijpt niet iedereen het verschil. Hoewel mindfulness op zich een begrip is geworden, betekent het letterlijk ‘opmerkzaamheid’. Awareness letterlijk vertaald betekent ‘bewustzijn’.
Als we opmerkzaam zijn, dan richten we onze aandacht op een object of meerdere objecten. Opmerkzaamheid is dus noodzakelijkerwijs duaal. Bewustzijn is daarentegen enkel herkenning van alles dat er is. Non-duaal. Opmerkzaamheid wordt binnen het bewustzijn ‘herkent’.
Concentratie is de uitkomst van juiste inspanning en juiste opmerkzaamheid (mindfulness). Concentratie kun je niet afdwingen. Je kunt het niet doen, enkel de voorwaarden scheppen.
In het Boeddhisme kennen ze een voorbeeld om opmerkzaamheid, inspanning, bewustzijn en concentratie uit te leggen:
Drie jongens zien een boom met prachtige bloemen in de toppen en ze willen de bloemen plukken. Echter, de bloemen groeien zo hoog dat zelfs de langste jongen deze niet kan plukken. Één jongen bukt en biedt zijn rug aan om op te gaan staan. De langste jongen klimt erop maar is bang te vallen als hij uitreikt om de bloemen te plukken. De derde jongen gaat vervolgens voor hun staan en biedt zijn schouders aan om tegenaan te leunen. Op deze manier lukt het de langste jongen de bloemen te plukken. De lange jongen die de bloemen plukt staat voor concentratie, de jongen die bukt voor de juiste inzet en de jongen die zijn schouders aanbiedt als de stabiliserende opmerkzaamheid die voortvloeit uit opmerkzaamheid.
Gerjan Schoemaker is meditatieleraar en oprichter Meditatie Instituut Nederland. Gerjan begeleidt meditatieavonden, vipassana retraites en cursussen.
