Wat is meditatie en wat zijn de effecten?

Artikel door Gerjan Schoemaker

Wat is meditatie?

Mensen zijn geconditioneerd in het doen. Met meditatie brengen we onszelf van het doen naar het zijn. Helemaal niets doen, maar met een juiste inspanning geconcentreerd zijn in het nu. Hierbij kunnen we keuzeloos gewaar zijn (zitten in stilte en met aandacht kijken waar de ‘mind’ naartoe wordt getrokken) óf een anker gebruik als meditatieobject (zoals bijvoorbeeld in de Vipassana meditatie), een object waar we onze concentratie op kunnen richten. Vaak is dit de ademhaling omdat deze er altijd is en dus ook altijd waarneembaar kan zijn. Naarmate je meer mediteert gaat het waarnemen van de ademhaling steeds beter af, naarmate je het concentratievermogen verder ontwikkeld, maar ook doordat je beter leert voelen. Je neemt op een steeds subtieler niveau waar wat er gebeurt. Natuurlijk is het zo, dat het niet lukt om je aandacht bij het meditatieobject te houden. De mind blijft altijd afdwalen en je aandacht wordt getrokken door gedachten, emoties, fysieke sensaties en zintuiglijke indrukken. Dat dit gebeurt is niet erg en volkomen logisch. Dat is wat de mind doet, dat zit in de natuur van de mens. Je probeert dit niet te veranderen maar ziet dat je bent afgeleid en keert vervolgens weer terug naar je anker en probeert het opnieuw. Het gaat er dus niet om hoe lang je met je concentratie bij het meditatieobject kan blijven, maar het gaat om de intentie dat je hebt om bij het meditatieobject te blijven. En je hebt de intentie om telkens als je opmerkt dat je bent afgedwaald, weer op bij dit meditatieobject terug te keren. Er zijn meditatievormen waarbij je direct naar je meditatieobject terugkeert als je bent afgedwaald, maar er zijn ook meditatievormen waarbij je eerst nog blijft stilstaan bij wat je afleid. Zoals bij Vipassana meditatie waar ik persoonlijk veel waarde aan hecht vanwege de filosofie die hierachter zit. Als je bij Vipassana meditatie opmerkt dat je bent afgedwaald, is het de bedoeling dat je met je aandacht blijft bij het geen wat je afleid, zonder in het verhaal mee te gaan. Je kijkt dus als toeschouwer. Zodra hetgeen dat je afleid meer en meer naar de achtergrond verdwijnt, keer je weer terug naar je meditatieobject omdat deze dan beter waarneembaar is dan hetgeen dat je had afgeleid. Voor mensen die net beginnen met mediteren is dit soms lastig te begrijpen (een vaak gehoorde vraag is: hoe kun je nou gewaar zijn van het denken? Als je kijkt naar het denken, dan ben je toch nog steeds aan het denken dat je van een afstand kijkt naar het denken?) maar naarmate je meer beoefent raakt in het mediteren ontvouwt op een gegeven moment vanzelf het antwoord. Dan is het mogelijk om gade te slaan wat er in jezelf gebeurt, zónder dat je hierin verstrikt raakt. Het kan zijn dat hetgeen dat je afleidt heel sterk is, bijvoorbeeld als iemand heel angstig is. Het kan dan ook zijn dat deze emotie tijdens een meditatiesessie een groot gedeelte van de tijd je aandacht vraagt. Dan komt het meditatieobject waarvan je de intentie hebt om bij te zijn (de ademhaling), misschien wel helemaal niet in beeld. Dat geeft niets, het is dan de kunst om te zijn met dat wat er is. Het is de kunst (welke je door middel van meditatie ontwikkeld) om vanuit de rol van een toeschouwer te kijken naar hetgeen dat je aandacht trekt. Hierbij kan het helpen om concepten los te laten. Zoals het concept bij het woord angst. Het is maar een woord, dat je zelf hebt gekoppeld aan een waarneming of meerdere waarnemingen die je doet. Bijvoorbeeld fysieke waarnemingen (zoals spierspanningen) en gedachten (zoals een negatief scenario). Door het concept los te laten en alleen gewaar te zijn van wat zich daadwerkelijk voordoet is het onder andere mogelijk dat het in kracht afneemt en je meer inzicht krijgt hoe je mind/body werkt. Belangrijk is dat je een houding aanneemt waarbij niets weg moet of hoeft te veranderen. De gevoelens die er zijn, die zijn er. Je hoeft er niets mee, je kijkt hier alleen naar.

Meditatie is een training voor het dagelijks leven. Het gaat niet om het moment dat je op je meditatiekussentje zit, maar hoe je de oefening vervolgens integreert in het handelen door de dag heen.

Wat doet meditatie?

Meditatie heeft invloed op ontzettend veel factoren. Vooropgesteld is het als je gaat mediteren ‘de bedoeling’ geen concreet doel of verwachting te hebben. Zelf was ik een aantal jaren geleden behoorlijk gespannen en zat ik met een aantal (voor mij op dat moment) dilemma’s. Ik ging op korte retraite van 5 dagen in Thailand (deze was al gepland) en ik vroeg mijn meditatieleraar hoe ik hiermee het beste om kan gaan tijdens de retraite. Zijn antwoord was dat ik de intentie moest hebben om tijdens de retraite hier helemaal niet mee bezig te zijn. Dat de retraite er niet voor bedoeld is om aandacht aan deze dilemma’s te geven. Dit heb ik zo goed als het mij lukte ook gedaan (natuurlijk vroeg het herhaaldelijk mijn aandacht, maar ik ging er inhoudelijk niet op in). Terwijl ik de poorten van de tempel uitliep wist ik exact wat ik moest doen en ik heb enkele rigoureuze veranderingen in mijn leven doorgevoerd waarvoor ik nu nog steeds erg dankbaar ben.

Door de meditatie heb ik even uit de almaar voortdenderende trein van het leven kunnen stappen. De ruimte die dit (het niet denken) creëerde gaf mij vele inzichten. Het gaf de mogelijkheid om te kiezen hoe ik het pad wil bewandelen, in plaats van geleefd te worden.

De meditatie geeft inzicht. Inzicht in het leven en vooral jezelf. Daarbij heeft meditatie vele andere positieve effecten. Het zijn er teveel om op te sommen, maar enkele belangrijke en goed waarneembare effecten zijn o.a. de volgende:

• Het ontwikkelen van je concentratievermogen

• Het leren omgaan met emoties

• Je leert te ontspannen

• Voorkomen van, en omgaan met stress, spanningen en onrust

• Je leert meer los te laten (ook wel onthechting) waardoor je emotionele, lichamelijke of externe gebeurtenissen meer als toeschouwer kunt gade slaan

• Je ontwikkeld het vermogen om minder met een oordelende geest naar mensen en situaties te kijken

• Je ‘opent je hart’. Je gaat anders met met andere wezens, wat er vaak toe leidt dat er anderen ook anders met jou omgaan. Je komt hierdoor in andere situaties terecht (actie, reactie. In het boeddhisme ook wel afgeleid van het principe Karma).

• Je weet beter wat nou écht belangrijk voor jou is. Dit stelt je in staat betere keuzes te maken. Je weet beter de weg naar je eigen geluk te bewandelen.

Er zijn nog veel meer effecten en ieder soort meditatie kan ook weer leiden tot andere effecten. Net als dat ieder persoon ook weer andere effecten kan ervaren na of tijdens een specifieke meditatie. Enkele effecten zijn direct waarneembaar (een diepere ontspanning is natuurlijk een vaak gehoord effect die direct tijdens een meditatie waarneembaar is) en andere effecten zijn werkelijk transformerend en werken de rest van het leven van een persoon door.

Artikel door Gerjan Schoemaker Meditatie Zwolle

Overzicht komende activiteiten