Boeddhistische symbolen en tekens
Het Boeddhisme kent veel symbolen en tekens. Veel daarvan komen we regelmatig tegen, bij Boeddhistische teksten en mantra’s, maar vooral ook in Boeddhistische tempels. Soms weten we wel ongeveer wat ze voorstellen, maar wat is nu exact de betekenis van de belangrijkste symbolen uit het Boeddhisme? Waar staan bepaalde Boeddhistische tekens precies voor? Wij zetten er een aantal voor je op een rij.
De drie juwelen
De drie juwelen uit het Boeddhisme worden ook wel genoemd als de drie toevluchtsoorden. We hebben het hier over Boeddha, Dhamma en Sangha. Boeddha staat voor ontwaking en verlichting en verwijst ook naar je eigen ‘Boeddha natuur’. Dhamma staat voor de leer van het Boeddhisme en verwijst ook naar het eigen pad. Sangha is het symbool voor de gemeenschap van beoefenaren. Deze term wordt binnen opleidingen met Boeddhistische grondslag ook gebruikt voor de groep studenten met wie men samen studeert en mediteert, maar kun je ook zien als het symbool voor iedereen die bezig is met spirituele ontwikkeling. Het symbool voor de drie juwelen wordt ook wel Triratna genoemd. Lees hier meer over: de drie juwelen.
Het Dharma-Chakra wiel
De basisleer van het Boeddhisme wordt gesymboliseerd door het Dharma-Chakra wiel. De acht spaken van het Dharma-Chakra wiel staan vanzelfsprekend voor het achtvoudige pad. Dit pad bestaat uit de juiste gedachten, het juiste begrip, de juiste spraak, de juiste inspanning, het juiste handelen, de juiste wijze van levensonderhoud, de juiste indachtigheid (het juiste en volledige besef) en de juiste concentratie. Tot slot symboliseert het wiel ook de tijdscyclus en de volmaakte schepping. Lees hier meer over het Achtvoudige Pad
De Bodhiboom
Uiteraard staat de Bodhiboom als symbool voor verlichting. Toen de Boeddha zes jaar door India had gezworven, op zoek naar verlichting, besloot hij uit te rusten in een bos, dat niet ver van de stad Bodhgaya ligt. Mediterend onder een boom, zag hij opeens zijn ware, verlichte aard. Bodhibomen staan in India symbool voor een lang leven, voorspoed en geluk. Maar ze herinneren ook aan de bereikbaarheid van verlichting, die elk mens in zich heeft.
De zittende, dikbuikige en lachende Boeddha
Deze vrolijke Boeddha, ook wel de lachende Boeddha genoemd, is eigenlijk niet de Boeddha zoals we hem allemaal kennen. Het is zijn latere belichaming in China, luisterend naar de naam Mi-lo fo or Milo Fo. Hij staat symbool voor onbezwaarde blijdschap. Ellende en ongeluk in het dagelijkse leven zouden door dit zeer vriendelijke symbool worden verslagen en pure gelukzaligheid brengen.
De gebedsmolen
De gebedsmolen is niet alleen een symbool, maar vooral een zeer belangrijk ritueel voorwerp bij Tibetaans Boeddhisten. Hij bestaat uit een metalen cilinder, die is bevestigd op een handvat. In de cilinder zitten vaak zeer oude rollen papier die zijn beschreven of bedrukt met mantra’s. Door het ronddraaien van de gebedsmolen (in plaats van de mantra te reciteren), wordt de mantra meegenomen door de wind. Daardoor draagt dit bij aan goed karma voor veel meer mensen.
De Lotusbloem
Uiteraard mag de lotusbloem niet ontbreken in dit overzicht. De lotusbloem is het alom bekende symbool voor zuiverheid, en natuurlijk voor verlichting. Zoals de lotus in modder en naar het licht toe groeit, zo kan de mens ook wijzer en verlicht raken. De prachtige lotusbloem heeft haar basis in modderig en dus troebel water, zoals de mens kan groeien, en wijzer en verlicht kan worden, vanuit onwetendheid en lijden. Daarnaar verwijst ook de bekende uitspraak van de Zenboeddhist, monnik en leraar Thich Nhat Hanh: no mud, no lotus. Ondanks de modder en het vieze water, is de lotusbloem altijd zuiver, schoon en prachtig.
De Ghau
De Ghau is een klein doosje, dat Tibetaanse monniken meenemen op reis. Het is gevuld met kleine relikwieën. Het beschermt ze tegen ziekte, ongeluk en andere narigheid. In het venstertje van de Ghau zit meestal een miniatuurbeeldje van de Boeddha of een Tibetaanse god. Je kan de Ghau ook zien als een soort minialtaar dat de monniken altijd bij zich kunnen dragen.
De olifant
Uiteraard kunnen we ook niet om de olifant heen. De olifant heeft volgens het Boeddhisme sterke symbolische kracht. Zo wordt een witte olifant gezien als de aankondiging van de geboorte van de Boeddha. Omdat olifanten een zeer hoge leeftijd kunnen bereiken, staan ze ook symbool voor het sterker zijn dan de dood.
Padma Sambhava
Tot slot, en hij verdient eigenlijk een plek bovenaan: Padma Sambhava. Hij is immers één van de grondleggers van Dzogchen, het Tibetaanse Boeddhisme. Veel Tibetanen dragen een amulet met zijn beeltenis als bescherming. Sommige Tibetanen beschouwen hem zelfs als de tweede Boeddha. Het verhaal gaat dat hij als jongen in de Indus uit een lotus opdook. Hij had krachten waarmee hij zelfs demonische machten kon verslaan. Dat verklaart ook zijn populariteit als symbool op amuletten.
Gerjan Schoemaker is meditatieleraar en oprichter van Meditatie Instituut Nederland. Als hoofddocent van de erkende Meditatie Opleiding deelt hij zijn ruime kennis en ervaring. Daarnaast is hij gastdocent meditatie en boeddhistische psychologie bij de Opleiding Integraal Essentiecoach, en begeleidt hij vipassana retraites en cursussen. Gerjan put uit een rijke achtergrond in verschillende tradities, waaronder het Boeddhisme en Advaita Vedanta.
