Vijf rituelen uit het Boeddhisme

Het Boeddhisme, en dan met name het Mahayana Boeddhisme, staat bekend om zijn vele en bijzondere rituelen. Sommige daarvan worden ook wel gebruikt in meditaties en tijdens retraites in Nederland en uiteraard ook in andere niet-Boeddhistische landen. Niet altijd weten de gebruikers van de rituelen hier echter waarom precies een bepaald ritueel wordt uitgevoerd. Het is uiteraard onmogelijk om hier een compleet overzicht van alle Boeddhistische rituelen te geven. Wel bespreken we graag een aantal mooie rituelen uit het Boeddhisme, die wij het meest de moeite waard vinden om aan jou als lezer mee te geven. Goed om er bij te vermelden: rituelen verschillen per Boeddhistische stroming. Het is dus best mogelijk dat de Boeddhistische richting die jij volgt, of waar je interesse in hebt, een bepaald ritueel heel anders uitvoert of zelfs helemaal niet kent (of gebruikt).

Wandelen rond de stoepa

Een stoepa is een gebouw waar een stuk bot ligt van een belangrijke Boeddhistische monnik. In de Boudhanath-wijk in Kathmandu, de hoofdstad van Nepal, schijnen in een stoepa zelfs tanden van de grote Boeddha te liggen. Die zijn heilig, want ze hebben de woorden van verlichting gehoord. Er zijn Boeddhisten die dagelijks rondjes lopen om een stoepa heen, terwijl ze gebeden opzeggen. Ze vertrouwen erop dat ze zo geesten en demonen gunstig beïnvloeden. Het wandelen gebeurt altijd met de richting van de klok mee. Het meeste wordt dit gedaan in de ochtend en in de avond, op een moment dat de hitte dragelijk is. Dit is een aanvullend ritueel op het dagelijkse bidden of mediteren, dat als doel heeft bij te dragen aan het evenwicht in de kosmos. Een Boeddhist loopt dus niet alleen voor zijn eigen karma. Een leuk weetje: de Boeddhist die om een stoepa wandelt op de geboortedag van de Dalai Lama (6 juli) mag elk rondje voor honderd stuks tellen.

De gebedsmolen in plaats van reciteren

Een gebedsmolen is een soort holle cilinder van metaal, vaak in reliëf uitgevoerd en bekleed met diverse steentjes. Hij is voorzien van een staafgreep. In de cilinder bevindt zich vaak een strak opgerolde rol met een mantra. We zien ze in diverse maten en uitvoeringen. De kleinste gebedsmolens worden gewoon met de hand rondgedraaid, de grootste staan bijvoorbeeld opgesteld bij Boeddhistische tempels en kloosters. Soms doet daarbij een water- of windmolen het draaiwerk. Gebedsmolens worden gebruikt bij devotionele activiteiten. Veel Boeddhisten geloven namelijk dat het ronddraaien van een gebedsmolen (met daarin dus een mantra) net zo effectief is als het veelvuldig reciteren van de heilige teksten die op de rol staan geschreven. Ook geloven Boeddhisten heilig in de vertegenwoordiging door de gebedsmolen van het Dharmawiel, dat de Boeddha ooit in gang zette. Het Dharmawiel is een wiel met acht spaken. Die acht spaken staan dan weer voor het achtvoudige pad op weg naar verlichting.

Oud & Nieuw ritueel

Ook voor Oud & Nieuw hebben Boeddhisten een bijzonder ritueel. Zoals je waarschijnlijk weet, maken Boeddhisten mandala’s, cirkels waarin figuren in symmetrische vorm worden afgebeeld. Ze geloven er in dat ze de slechte dingen die ze hebben gedaan op deze manier goed kunnen maken bij hun goden. Met Oud & Nieuw spoelen sommige Boeddhisten deze mandala’s weg aan een rivieroever. Je zou het kunnen zien als een soort ritueel van schoon schip maken.

Rituele begeleiding bij uitvaart

De meeste Boeddhisten kiezen voor crematie. Begraven is niet verboden, maar simpelweg niet hun eerste keuze. Bij een Boeddhistische uitvaart wordt er uiteraard gebeden en gemediteerd. Ook worden er offers aangeboden, bijvoorbeeld bloemenkransen en andere kleine offers. Tevens is er meestal een spiritueel begeleider bij de uitvaart aanwezig. Deze begeleidt het bidden en het mediteren. Ook citeert hij mantra’s en voert hij rituele verbranding uit. Zo heerst in het Boeddhisme bijvoorbeeld de overtuiging dat het verbranden van geld, en het branden van wierook, bijdraagt aan een positief karma. Dit is dan weer belangrijk om verlichting of wedergeboorte te bereiken. Want: met een goed karma mag je door naar een volgend leven.

Wierook en kaarsjes

We sluiten af met een gebruik dat iedereen wel kent, en dat niet specifiek is voor het Boeddhisme. Waar je ook komt in Boeddhistische landen: altijd zie je mensen, en ook kinderen, in de weer met wierook en kaarsjes, vaak heel veel kaarsjes. Lotusknoppen spelen ook een grote rol. Prachtig om te zien allemaal, maar het heeft vooral een hoger doel. Wierook staat o.a. als symbool voor wijsheid en zuiverheid. Een kaars symboliseert begrip en verlichting. Dit is voor een Boeddhist de dagelijkse manier om genoeg credits te verwerven, credits die bijdragen aan een beter karma. Omdat iedereen in zijn leven wel eens iets doet wat niet goed is, helpt dit om aan de positieve kant van jouw karma te blijven. Je zou karma ook kunnen zien als een soort cv wat je nodig hebt in een volgend leven.

Rituelen zijn ook zinvol voor nuchtere mensen

Zoals aangegeven zijn er nog vele andere Boeddhistische rituelen en verschillen deze nogmaals per stroming. Naast de aspecten die betrekking hebben op bijgeloof, hebben rituelen ook een functie voor de meer nuchtere mensen. Veel rituelen zijn reminders voor de waarden waar we voor staan en hoe we willen leven, ten behoeve van ons eigen geluk en dat van anderen.

Bekijk hier onze agenda met Boeddhistische retraites.

Overzicht komende activiteiten