Drie vormen van wijsheid

Drie vormen van wijsheid in het Theravada boeddhism

In het Theravada boeddhisme wordt onderscheid gemaakt in drie vormen van wijsheid, ook wel drie vormen van weten genoemd:

1. Wijsheid opgedaan door studie (śruta-mayī)
2. Wijsheid opgedaan door denken (cintā-mayī)
3. Wijsheid opgedaan door meditatie (bhāvanā-mayī)

Gezien de Dhamma in de eerste tijd na het overlijden van de traditionele Boeddha mondeling werd doorgegeven werd ook wel gezegd;

1. Wijsheid opgedaan door te luisteren
2. Wijsheid opgedaan door reflectie
3. Wijsheid opgedaan door meditatie

Inzichten opdoen door Vipassana Meditatie

De Boeddha zei ook wel “Neem niets van wat ik zeg aan voor waarheid”. Daarmee benadrukte hij het belang om inzichten die door een ander tot jou zijn gekomen, kritisch onderzocht moeten worden. Dat kan door reflectie en door meditatie. Bij reflectie is het nog altijd op het niveau van de mind, die misleidend kan zijn. We weten allemaal dat zowel we helemaal in iets kunnen geloven maar dat het in ‘werkelijkheid’ toch anders is. Wijsheid opgedaan door meditatie wordt dan ook wel ‘realisatie’ genoemd. Vipassana meditatie is een vorm van meditatie om tot deze diepere inzichten te komen. Vipassana betekent inzicht. Inzicht-meditatie wordt dan ook wel vertaald naar inzicht-meditatie.

Studie en reflectie zijn waardevol voor het meditatieproces

De wijsheid opgedaan door studie en reflectie zijn heel waardevol voor het meditatieproces. In principe is de Vipassana-meditatie een vorm van onderzoek door te herkennen. Immers is het tijdens de meditatie het niet de bedoeling er een rationeel proces van te maken. Het is enkel opmerkzaam zijn op wat zich in het huidige moment aandient en hierbij het eerder geleerde herkennen als waarheid. Een voorbeeld is dat je leert dat je gehecht bent aan de Vijf Khandas maar dat je deze niet bent. In de meditatie kan dit inzicht ‘gerealiseerd’ worden door het inderdaad te herkennen als verschijnselen terwijl er een diep weten is dat je deze verschijnselen niet bent.

Studie en reflectie kunnen het proces van inzichten opdoen uit meditatie dus versnellen, doordat je weet waar je op moet letten en welke verbanden er zoal zijn. Dit resulteert een stuk sneller tot inzichten. Naar “Aha!” momenten.

Boeddhistische beoefening bestaat dan ook uit drie vormen:

• Het bestuderen van de Dhamma
• Reflectie op de Dhamma
• Meditatie (het voor jezelf herkennen van de waarheid)

Bij onze cursus boeddhisme en vipassana meditatie beoefen we al deze drie vormen om zo het meditatie-proces verder te verdiepen.

Drie wijsheden in Mahayana boeddhisme

Bovenstaande drie vormen van wijsheid komen voort uit het Theravada boeddhisme. In het later ontstane Mahayana boeddhisme zijn er ook nog drie andere vormen van wijsheid:

1. De wijsheid van het begrijpen van het universele aspect van de verschijnselen
2. De wijsheid van het begrijpen van de verschillende paden die leiden tot verlichting
3. De wijsheid van het begrijpen van zowel het universele aspect als de individuele aspecten van de verschijnselen

Deze drie wijsheden in het Mahayana boeddhisme komen voort uit de De Edele Verhandeling over de Grote Volmaaktheid van Wijsheid.

Gerjan Schoemaker

Gerjan Schoemaker is meditatieleraar en oprichter van Meditatie Instituut Nederland. Gerjan is hoofddocent van onze erkende meditatie opleiding in Amsterdam en begeleidt vipassana retraites en cursussen. Gerjan bestudeerd en onderricht vanuit verschillende stromingen, waaronder het Boeddhisme en Advaita tradities. Daarnaast geeft Gerjan onderricht in diverse meditatie technieken.