Hoe kun je mediteren op de Khandhas zonder je ermee te identificeren?
In dit artikel ga ik hier dieper op in.
Wat zijn de Vijf Khandas?
De boeddhistische Khandhas worden vanuit het Pali vertaald naar de Geledingen, de Vijf groepen van bestaan of ook wel de Vijf groepen waaraan gehecht wordt.
De Khandhas betreffen in volgorde van grof naar fijn:
- Lichaam (Rupa)
- Gevoelens (Vedana)
- Cognitie (Sanna)
- Wilsuitingingen (Sankhara)
- Bewustzijn (Vinnana)
Lees hier een meer gedetailleerd artikel over: de Vijf Khandha’s.
Zo gebruik ik bij het labelen alleen de Vijf geledingen.
Dit labelen is toepasbaar op alle Dhamma’s
Op dezelfde manier kun je ook op andere Dhamma’s mediteren. De Dhamma’s zijn één van de vier velden van bewustzijn.
Zo kun je bijvoorbeeld ook met aandacht mediteren op de Vijf hindernissen, door enkel de hindernissen te benoemen.
De hindernissen kun je ook goed labelen, in combinatie met wat er tegenover staat, dus met de Vijf spirituele krachten.
Dus als er onrust is kun je het benoemen als ‘onrust’ en als er daarentegen concentratie is als ‘concentratie’.
Reflectie oefening: Niet van mij
“Dit is niet van mij. Dit ben ik niet zelf. Dit is niet wat ik ben.”
Je zou dit ook in een soort van meditatie/-contemplatie vorm kunnen toepassen door een geleding te benoemen en dan deze drie zinnen er achteraan te zeggen.
In de Anatta-Lakkhana Sutta staat ook:
“Monniken, vorm is niet-zelf. Als vorm wel het zelf zou zijn, dan zou deze vorm niet tot ziekte en kwelling leiden, en men zou vorm kunnen zeggen: ‘Laat mijn vorm zo zijn, laat mijn vorm niet zo zijn.’ En aangezien vorm niet-zelf is, leidt het tot ziekte en kwelling, en daarom kan niemand van vorm zeggen: ‘Laat mijn vorm zo zijn, laat mijn vorm niet zo zijn.’
Hetzelfde wordt gezegd over de andere vier geledingen:
“Voelen is niet-zelf…”, “Cognitie is niet-zelf”, “Wilsuitingen is niet-zelf”
Vervolgens gaat het verder als volgt:
“Monniken, wat denk je: is vorm permanent of vergankelijk?” – “Vergankelijk, eerbiedwaardige heer.” – “Is wat vergankelijk is, pijnlijk of aangenaam?” – “Pijnlijk, eerbiedwaardige heer.” – “Is dat wat vergankelijk is, wat pijnlijk is omdat het onderhevig is aan verandering, geschikt om als volgt te worden beschouwd: ‘Dit is van mij, dit ben ik, dit is mijn zelf'”? – “Nee, eerbiedwaardige heer.”
Opnieuw worden zo ook de andere vier geledingen opdezelfde manier besproken, waarna het als volgt verder gaat:
“Dus, monniken, welke vorm dan ook, of het nu in het verleden, in de toekomst of in het heden is ontstaan, grof of subtiel, in zichzelf of extern, inferieur of superieur, ver of dichtbij, moet met het juiste begrip van hoe het is, als volgt worden beschouwd. : ‘Dit is niet van mij, dit ben ik niet, dit ben ik niet.’
De Sutta sluit af met:
“Monniken, wanneer een nobele volgeling die dit heeft gehoord, het zo ziet, vindt hij onthechting (of vervreemding) in vorm, hij vindt onthechting in gevoel, hij vindt onthechting in cognitie, hij vindt onthechting in wilsuitingen, hij vindt vervreemding in bewustzijn.
“Als hij onthechting vindt, verdwijnt passie. Met het vervagen van passie, is hij bevrijd. Als hij bevrijd is, is er kennis dat hij bevrijd is. Hij begrijpt: ‘De geboorte is uitgeroeid, het heilige leven is geleefd, wat gedaan moest worden is gedaan, hiervan is er verder niets meer.'”
Gerjan Schoemaker is meditatieleraar en oprichter van Meditatie Instituut Nederland. Gerjan is hoofddocent van onze erkende meditatie opleiding in Amsterdam en begeleidt vipassana retraites en cursussen. Gerjan bestudeerd en onderricht vanuit verschillende stromingen, waaronder het Boeddhisme en Advaita tradities. Daarnaast geeft Gerjan onderricht in diverse meditatie technieken.
