Verschil reïncarnatie en wedergeboorte

Dit is een korte uitleg. Wellicht dat op een later moment dit artikel verder wordt aangevuld.

Er wordt nog wel eens ten onrechte gesproken over reïncarnatie binnen het boeddhisme. Hoewel vaak wordt gezegd dat ‘het maar een woord’ is die iets aanduidt, is er wel degelijk een verschil tussen reïncarnatie zoals we dat kennen binnen het hindoeïsme en wedergeboorte binnen boeddhisme.

Bij het hindoeïsme wordt er vanuit gegaan dat er iets is zoals een ziel. Als een ‘persoon’ sterf dan gaat de ziel over na een ‘nieuw persoon’. Binnen het boeddhisme is er echter geen sprake van een ziel. Binnen boeddhisme gaat men uit van ‘niet-zelf’ (Anatta). Er is geen kern, geen ziel of wat dan ook dat we als een Zelf kunnen aanduiden. Dus er is ook niet iets als een ziel dat opnieuw geboren kan worden. Er is niets dat kan sterven. Er is enkel een samenstelling van grofweg lichaam, gevoelens, gedachten, intenties en bewustzijn die uiteenvallen (De Vijf Khandhas, of ook wel De Vijf Groepen waaraan gehecht wordt).

Maar ik hoor je al denken ‘maar er wordt wel gesproken over wedergeboorte, wat wordt er dan wedergeboren’? In principe is er enkel een nieuwe vorm dat ontstaat op basis van oorzaak en gevolg, of ook wel Karma. Deze voor komt voort uit het bewustzijn.

In principe is het zo dat ‘we’ ieder moment sterven we en opnieuw worden geboren. We zijn zelf niet iets vaststaands. Ieder moment een andere samenstelling door cellen die komen en gaan, gevoelens die komen en gaan en gedachten die komen en gaan. Zoals een rivier die ieder moment anders van samenstelling is. Het water dat nu door de rivier stroomt is niet hetzelfde water als dat 1 of 100 jaar geleden door die rivier stroomde.

Een metafoor die ook wel wordt gebruikt is die van een eikel. Een eikel wordt een eik. Als de eikel een eik is geworden, is er geen deel van de eikel meer in eik te vinden. Het ene heeft het andere gewoon opgevolgd. Uit de eik komen ook weer eikels voort. Net zoals het ene moment het andere moment opvolgt en het ene leven het andere leven opvolgt. Hoeveel eikels en hoe de eikels eruit zien hangt of van de voorwaarden waaronder de boom tot bloei heeft kunnen komen (zonlicht, water, etc.). Deze vorm van oorzaak en gevolg kun je dan ook zien als Karma.

Gerjan Schoemaker

Gerjan Schoemaker is meditatieleraar en oprichter van Meditatie Instituut Nederland. Gerjan is hoofddocent van onze erkende meditatie opleiding in Amsterdam en begeleidt vipassana retraites en cursussen. Gerjan bestudeerd en onderricht vanuit verschillende stromingen, waaronder het Boeddhisme en Advaita tradities. Daarnaast geeft Gerjan onderricht in diverse meditatie technieken.