Focussen methode Gendlin
Leer luisteren naar de wijsheid van je lichaam.
Via de methode ‘focussen’ leer je luisteren naar de wijsheid van je lichaam. Het is dan onder meer ook een lichaamsbewustzijnsoefening. Ik geef in mijn lessen veel lichaamsbewustzijn oefeningen en het focussen is hier een mooie aanvulling op. Veel mensen luisteren pas naar het lichaam als het gaat schreeuwen. Dit zie je bijvoorbeeld in het geval van een burn-out. Bovendien zijn er veel mensen die aangeven ontspannen te zijn, terwijl er nog vele stresshormonen door het lichaam gieren. Het niveau dat als normaal of ontspannen wordt ervaren is door gewenning veel te hoog.
Door lichaamsbewustzijnsoefeningen en zo ook het focussen, leren we te luisteren naar het lichaam als het nog fluistert. We leren opmerkzaam te zijn op subtiele signalen en ontdekken wat het lichaam ons allemaal wel niet te vertellen heeft in alle mogelijke situaties waarin wij ons verkeren. Als we beter leren luisteren naar ons lichaam, kunnen we er ook beter voor zorgen. Bovendien, spiritueel gezien wordt het lichaam ook gebruikt als de poort naar een hoger bewustzijn. Het helpt ons om voorbij verhalen, concepten en identificaties te gaan. Om te ervaren en voorbij het denken te gaan.
Zelf probeer ik de dingen zoveel mogelijk moeiteloos te doen. Mindfull, vanuit overgave. Waaraan kan ik het eerst merken als ik dat niet doe? Juist, mijn lichaam. Het lichaam is voor mij de graadmeter van hoe ik de dingen doe en de keuzes die ik maak.
Het focussen helpt om zo steeds sneller signalen uit je lichaam op te merken als ook om deze te kunnen vertalen. Het focussen helpt zo bijvoorbeeld ook om bepaalde beslissingen te kunnen nemen. Naast dat het lichaam het vaak beter kan weergeven dan de mind, is het vaak ook stukken sneller. We weten het alleen niet altijd op te merken of begrijpen niet goed wat het aangeeft.
Het focussen helpt ook om meer controle over je emoties en mind te krijgen. Door op het lichaam te focussen stappen we namelijk uit het verhaal dat de mind creëert. Het is vaak het verhaal dat onze emoties (onnodig) in stand houden. Door onze aandacht te richten op ons lichaam komen we als het ware los van de verhalen en emoties en kunnen we de dingen ook beter van bovenaf bekijken. Het helpt daarmee ook om beter te kunnen relativeren. Gendlin zegt ook wel dat we met focussen verder gaan dan de gevoelens en emoties die we ervaren om tot een diepere wijsheid te komen. Bijvoorbeeld we zeggen ‘ik ben bang’ of ‘ik heb verdriet’, gaan we met focussen verder dan dat. Dat we bang zijn of verdriet hebben weten we (over het algemeen) al snel. Met focussen zien we dat maar verdiepen we het onderzoek, in plaats van dat we genoegen nemen met het antwoord van de mind ‘ik weet wel dat het angst is’. Daarmee gaan we voorbij aan wat het lichaam ons te zeggen heeft.
Eugene Gendlin
De methode ‘focussen’ is ontwikkeld door Eugene Gendlin en het verhaal over het tot stand komen van het focussen is bijzonder interessant. Als hoogleraar vroeg hij zich af hoe het komt dat sommige mensen goede resultaten hadden bij psychotherapie en waardoor het komt dat anderen dat niet hadden. Om dat te onderzoeken had hij honderden sessies opgenomen bij een groot aantal verschillende therapeuten. Ze vroegen zowel de therapeut als de cliënt of de therapie effect heeft gehad, en ze gebruikten ook psychologische testen om vast te stellen of er positieve effecten waren. Als deze alle drie overeenkwamen werd het bij de studie betrokken. Het lag voor de hand om te kijken wat de therapeut deed wat het maakte dat het wel of niet effect had. Maar toen ze de therapeuten met elkaar vergeleken konden ze hierin geen verband vinden. Toen ze vervolgens de cliënten met elkaar vergeleken ontdekten ze dat de de cliënten die vooruitgang boekten het vooral zelf deden! Ze ontdekten dat dat degene die baat hadden bij de therapie bij de eerste sessies niet helder konden uitdrukken wat ze op dat moment voelden. Ze begonnen langzamer te praten en vertelden wat ze in hun lichaam konden waarnemen, zoals ‘ik voel een soort van knoop in mijn maag’ of ‘ik voel spanning in mijn onderrug’. De cliënten waarbij de therapie niet aansloeg hadden wisten zich daarentegen telkens heel helder uit te drukken. Daaruit bleek dat ze vooral in hun hoofd bleven zitten.
Daarop bedacht Gendlin de methode die hij focussen noemde om ook degene die aanvankelijk in hun hoofd bleven zitten te kunnen helpen. Al snel werd deze methode niet alleen binnen de psychotherapie gebruikt, maar bleek het een methode die voor iedereen behulpzaam is. Het is in feite niet een methode die is bedacht, maar die van nature bij iedereen aanwezig is. *
Leren focussen
Gendlin’s Focussen in zes stappen
Het focussen kun je heel goed alleen doen, maar volgens Gendlin werkt focussen nog het beste als je het samen met iemand doet. Dat is omdat als iemand bij je zit, ook al zegt hij niets, het makkelijker is om je aandacht naar binnen gericht te houden en op te merken wat je kunt waarnemen.
Hoe moet je focussen? Hieronder de zes stappen zoals ontwikkeld door Gendlin:
- Een ruimte creëren
We stappen uit onze verhalen. De rationele mind wil altijd antwoorden aandragen. We hebben de intentie daar los van te komen en ons af te stemmen op ons lichaam. Bij de één gaat dit heel snel, bij de ander duurt dit wat langer. Het kan ook per keer verschillen. Je kunt hierbij je lichaam bijvoorbeeld de vraag stellen: Hoe zit ik er nu bij? Beantwoord deze vraag niet met de mind.
- Felt sense ervaren
Ook wel ‘gevoelssensatie’. Je kunt je lichaam daarvoor een open vraag stellen over iets dat in je leven speelt. Bijvoorbeeld ‘Wat is het gevoel bij … ‘? Beantwoord deze vraag niet met je mind, maar ervaar wat je in je lichaam kunt waarnemen.
- Uitdrukken van de ervaring
Onderzoek hoe je kunt uitdrukken wat je ervaart. Welk woord, welke zin of welk beeld komt uit de ‘felt sense‘ naar boven? Wat past het beste?
- Resoneren
Omschrijft dit inderdaad het beste wat ik ervaar, of is het toch nog iets anders? Ga terug naar de felt sense en vraag bijvoorbeeld ‘klopt het dat het dit of dat is?’. Als het klopt, kijk of je het gevoel van dat het klopt meerdere keren kunt ervaren. Als het verandert, kijk of je de felt sense kunt volgen. Als het helemaal klopt ervaar je vaak een ‘Aha!’ moment. Dat wordt ook wel een ‘felt shift‘ genoemd. Probeer daar dan nog een tijdje bij te blijven.
- Stel vragen
Stel je lichaam open(!) vragen, zoals ‘wat is er zo vervelend aan’, ‘wat maakt dat ik hier stress bij ervaar’, ‘wat heb je nodig’? Beantwoord ook nu deze vragen niet met de mind, maar onderzoek wat je in het lichaam kunt ervaren. Ga na of je een ‘felt sense’ kunt waarnemen. Bij iedere vraag kun je stap 2, 3 en eventueel 4 opnieuw doorlopen.
- Ontvang
Verwelkom wat zich aandient. Vriendelijk, zonder oordeel. Zie het als onderdeel van het proces, niet als een uiteindelijke oplossing. Je kunt je de ‘felt sense’ aangeven dat je er later op terugkomt. Je sluit deze vorm van beoefening af, niet het proces. Je kunt je lichaam vragen of het zo o.k. is of dat het verder wil gaan, bijvoorbeeld totdat het (een nieuwe) ‘felt shift’ ervaart.
Tips
Eerder afronden vanwege tijd
Als je om praktische redenen (geen tijd meer) moet stoppen, probeer dan iets voordat de tijd afloopt je lichaam (of felt sense) aan te geven dat je zo gaat stoppen. En maak de commitment dat je er later bij terugkomt. Sluit dan langzaam af.
Stel geen waarom vragen
Stel geen ‘waarom’ vragen. Zoals “Waarom ervaar je stress”? Of “Waarom ben je verdrietig”? Waarom vragen worden door de mind beantwoord. Vermijd deze daarom zoveel mogelijk.
Het hoeft geen heldere omschrijving te zijn van wat je ervaart
Uit het onderzoek van Eugine Gendlin bleek dat mensen die vooruitgang boekten in de therapie zich juist niet helder uitdrukten. Houd dit in gedachten als je toch in de valkuil trapt iets concreet te willen maken wat (nog) niet concreet is. Soms kunnen er vele focussessies overheen gaan voordat je een ‘field shift’, of ook wel het ‘aha moment’ ervaart. Als het vaag is dan ben je dus goed op weg! Je kunt het dan bijvoorbeeld benoemen als ‘ik ervaar IETS daar en daar in mijn lichaam’.
Live geleid focussen met uitleg vooraf door Gerjan Schoemaker
Live focussessie door meditatieleraar Gerjan Schoemaker met vooraf een uitleg over het focussen.
Uitleg focussen door Eugine Gendlin
Bekijk ook deze heldere uitleg over focussen door Eugene Gendlin zelf in deze video:
Meer informatie
Meer informatie over focussen staat op de website van The International Focussing Institute (https://focusing.org/) en in Nederland heb je onder andere ook het Focus Centrum in Den Haag (http://focussen.nl/). De oprichters van het Focus Centrum in Den Haag hebben ook een boek geschreven ‘De kracht van innerlijk luisteren‘ (2014). Daarnaast bestaat er ook het boek ‘De kracht van focussen‘ door Ann Weiser Cornell.
* Als bron voor de achtergrond van het focussen heb ik onder andere het boek ‘De kracht van focussen’ door Ann Weiser Cornell gebruikt.
Gerjan Schoemaker
Gerjan Schoemaker is meditatieleraar en oprichter van Meditatie Instituut Nederland. Gerjan is hoofddocent van onze erkende meditatie opleiding in Amsterdam en begeleidt vipassana retraites en cursussen. Gerjan bestudeerd en onderricht vanuit verschillende stromingen, waaronder het Boeddhisme en Advaita tradities. Daarnaast geeft Gerjan onderricht in diverse meditatie technieken.
One thought on “Focussen methode Gendlin”