Meditatie gaat niet goed?

 

Ik hoor regelmatig uitspraken als “mediteren lukt mij niet” of “mijn meditatie gaat niet goed“. Maar een meditatie kan eigenlijk niet mislukken!

Het enige dat niet lukt is te voldoen aan onze eigen verwachtingen. 

 

Het gaat om de intentie voorafgaand aan de meditatie

Meditatie is een oefening. Een oefening om kwaliteiten te ontwikkelen die leiden tot ‘de dingen zien zoals ze zijn’ en leiden tot minder ‘lijden en ongemakken’ zoals stress, angst, boosheid, verdriet en vele vormen van weerstanden. Om tot een meer ‘moeiteloos leven’ te komen is het verminderen van weerstanden misschien wel het belangrijkste. Bevorderlijke kwaliteiten die we met de meditatie ontwikkelen zijn onder meer: inzicht, opmerkzaamheid (wat een keuze geeft om meer bevorderlijk te handelen) en minder oordelen.

Om deze kwaliteiten te ontwikkelen is de intentie voorafgaand aan de meditatie het allerbelangrijkste. We kunnen de intentie zetten om de hele meditatiesessie lang helder aanwezig te zijn. Als we concentratiemeditatie beoefenen zetten we de intentie om de hele meditatiesessie lang met onze vriendelijke aandacht mij ons meditatieobject te blijven, bijvoorbeeld het rijzen en dalen van de buik. Als we Vipassana meditatie beoefenen kunnen we de intentie zetten om de hele tijd vriendelijk aandachtig te zijn op wat zich aandient.

Maar hoewel we ons dit zo voornemen gebeurd het vrijwel nooit dat dit ook zo gaat!

En dat inzien is misschien wel het allerbelangrijkste inzicht dat je uit de meditatie kunt halen. Het inzicht dat we wel iets op een bepaalde manier zouden willen, maar dat we er maar bar weinig controle op hebben. Vanuit een bepaald perspectief (het absolute perspectief zoal ik  het noem) bezien zelfs helemaal geen controle.

Het gaat zoals het gaat. We zetten de intentie om met toewijding aandachtig aanwezig te blijven. Maar het gaat zoals het gaat.
We kunnen met kracht zeggen, “deze meditatie blijf ik écht helemaal aanwezig”, we kunnen daarbij onze vuisten ballen en vastberaden de meditatie in gaan. En juist dán de deksel op onze neus krijgen.

Meditatie is een oefening. Oefenen om op een bevorderlijke en bekwame manier om te gaan met wat zich aandient. Oefenen om vrij te komen van oordelen en vrij te komen van weerstanden. Het ontwikkelen van een vriendelijke houding ten opzichte van wat zich ook maar aandient. Telkens weer uit de verhalen stappen. Voorbij goed en fout.

Daarom zeggen ze ook wel dat je moet mediteren zonder doel, en zonder verwachtingen. Zet de intentie en zie maar hoe het zich ontvouwt.
Dat laatste wekt misschien de indruk dat je helemaal niets moet doen. Maar dat is het nou ook niet weer. Telkens als je merkt dat je afgeleid bent geraakt zet je opnieuw weer de intentie om helemaal aanwezig te zijn.

Meditatie is zoeken naar de middenweg. Zoeken naar de ‘juiste inspanning‘. Niet te krampachtig, maar ook niet te slap. Vaak helpt het juist om meer met een bepaalde lichtheid te mediteren om tot een heldere opmerkzaamheid en concentratie te komen, dan vanuit vastberadenheid en inspanning.

De formele meditatie is dan ook een oefening voor het dagelijks leven.

En als we te maken hebben met ongemakken, hindernissen, etc. dan kun je dat zien als een hulpmiddel. Een cadeautje misschien wel.

We kunnen misschien bij iedere meditatie wel verlangen naar een vredige staat van zijn, maar wat leren we dan?
Heel fijn hoor, daar niet van en het kan óók behulpzaam zijn om tot inzichten te komen. Maar uiteindelijk gaat het juist om te oefenen met alles wat zich aandien.

Als ik lesgeef aan een nieuwe groep mensen vertel ik dan ook altijd ‘het verhaal van de irritante monnik‘ om dit te illustreren.

Zelfliefde; Bewaak je eigen grenzen

Mediteren is dus oefenen met ongemakken en dat wat niet prettig is. Daarom zijn er leraren die vrij streng zijn met regels als dat je niet mag verzitten tijdens de meditatie. Weet dat als het teveel is, dat het ook niet bevorderlijk is. Ga gerust verzitten. Ook als het emotioneel te veel is kan het bijvoorbeeld helpen om een stukje te gaan wandelen in de natuur in plaats van te mediteren.

Het tegenovergestelde ontstaat

Het is ook niet ongewoon dat juist het tegenovergestelde ontstaat dan (volgens onszelf) ‘de bedoeling’ is. Dat is vooral het geval bij bijvoorbeeld Metta meditatie (liefdevolle vriendelijkheid), Compassie meditatie of een andere meditatie gericht op het ontwikkelen van één specifieke kwaliteit.

Zo kan het zijn dat je tijdens een Metta meditatie liefdevolle wensen wensen richt op een bepaald persoon en juist irritatie of boosheid ontstaat. Het tegenovergestelde! Sommige mensen zijn dan geneigd te denken ‘maar dat is niet de bedoeling’. Sommigen denken zelfs ‘o, wat ben ik toch een slecht mens’ en belanden zo in een vicieuze cirkel van oordeel en zelfoordeel.

Maar het is heel normaal dat tegenovergestelde gevoelens ontstaan. Ook hier gaat het weer om de intentie. We hebben in het geval van dit voorbeeld de intentie om liefdevolle vriendelijkheid te ontwikkelen en als iets anders zich aandient dan is dat o.k.. Dat kan dus zelfs het tegenovergestelde zijn.

Het is juist een mooie gelegenheid om te leren omgaan met hetgeen dat ons van deze specifieke kwaliteit afhoudt.
Als dit gebeurd adviseer ik daarom altijd te schakelen met Vipassana meditatie.
Als er boosheid is, laat die helemaal toe. Het mag er helemaal zijn. Wat voor gedachten komen er zoal voorbij? Wat voor type verhaal vormen deze gedachten?
Wat kan ik er van opmerken in het lichaam? Kan ik het toelaten?
En uiteindelijk het helemaal opbreken zodat we tot een volledig Zijn kunnen komen. Een volledig aanvaarden.

Juist dan groeien we!

En dit geldt niet alleen voor bepaalde gevoelens. Het geldt dus ook voor bijvoorbeeld verstrikt zijn in gedachten terwijl we de intentie hebben om alles helder te beschouwen.

 

Omgaan met hindernissen

“Als we de meditatie zien als een oefening voor het dagelijks leven om om te gaan met onprettige situaties, onprettige gevoelens, stress, etc. dan zijn de ongemakken opeens mooie gelegenheden om mee te oefenen!”

In het Boeddhisme kennen we de Vijf Hindernissen; Zintuigelijk verlangen, Afkeer, Slaperigheid/Sufheid, Onrust/Gepieker en twijfel. Ook hiervoor geldt dat als ze zich aandienen dat het een gelegenheid biedt om mee te oefenen.

In retraites zie ik mensen dikwijls wiebelen doordat ze last hebben van ongemakken bij het zitten. Dat ‘wiebelen’ komt voort uit afkeer. Het anders willen dan het is, namelijk het onprettige zo snel mogelijk veranderen zodat het weer prettig is. Als we de meditatie ingaan met de intentie en zo ook de verwachting om tot in een Bliss staat te komen dan zitten kleine pijntjes, een slapend been of andere ongemakken ons ook in de weg. Dan willen we daar zo snel mogelijk van af. Maar als we de meditatie zien als een oefening voor het dagelijks leven om om te gaan met onprettige situaties, onprettige gevoelens, stress, etc. dan zijn de ongemakken opeens mooie gelegenheden om mee te oefenen! Dan kunnen we proberen om niet direct te gaan verzitten of iets te veranderen zodat het weer aangenaam is. Immers, dan zouden we ons de kans ontnemen om met ongemakken te oefenen!

Ook hiervoor geldt weer dat het zoeken is naar een middenweg. We kunnen oefenen met ongemakken, maar als het te lang aanhoudt of te intens wordt, dan is het natuurlijk ook helemaal o.k.. Ik maak dan ook wel onderscheid tussen groene pijn en rode pijn, of ook wel oefenpijn en blessurepijn. Bij oefenpijn kunnen we het ongemak gebruiken om mee te oefenen, bij blessurepijn schaadt het ons en moeten we natuurlijk zo snel mogelijk handelen.

Dat geldt overigens niet alleen voor fysieke ongemakken, ook voor psychische ongemakken!

 

Hele heftige emoties, oude trauma’s of ernstige psychische klachten

Indien je hele heftige emoties of psychische klachten ervaart, zoek dan hulp. Blijf dan niet op eigen houtje mediteren. Als je mediteert in een groep kan dit in eerste instantie bijvoorbeeld die leraar van die groep zijn, maar dat hoeft niet! Soms is de leraar niet gespecialiseerd in 1 op 1 begeleiding. Een leraar kan hier bewust van zijn, maar soms ook helemaal niet. Dit kun je voor jezelf aftasten.

Als je echt psychische klachten ervaart zoals dissociatie, waanbeelden of andere klachten adviseer ik in eerste instantie te stoppen met mediteren en ook contact op te nemen met de huisarts. Later kan dan samen met een meer gespecialiseerde arts of therapeut gekeken worden of meditatie nu wel verstandig is, of misschien pas op een later moment.

 

“Zo lang stil zitten is niets voor mij, daar ben ik veel te onrustig voor”

Mensen zeggen ook wel eens “zo lang stil zitten is niets voor mij, ik ben te onrustig voor meditatie”. Mijn vraag is dan altijd hoe die onrust zich in hun leven manifesteert? Zou je er iets aan hebben als je daar ook anders mee om leert te gaan en zou het helpen om vaardigheden te ontwikkelen om de dingen met meer concentratie, aandacht en vredigheid te kunnen doen?

 

 

“Mensen zeggen dat je iedere dag een half uur moet mediteren. Behalve als je te druk bent, dan moet je een uur mediteren.”

 

Dit artikel wordt later nog verder aangevuld.

Overzicht komende activiteiten