Juiste inspanning

Juiste inspanning, of ook wel Juiste inzet

Wie is je vijand? Je mind is je vijand. Niemand kan je meer schaden dan een ongetrainde mind.
Wie is je vriend? Je mind is je vriend. Niemand kan je meer helpen dan een getrainde mind, zelfs niet je liefhebbende ouders.
– Boeddha

Onderdeel van het Achtvoudige Pad

Juiste inspanning is onderdeel van het Achtvoudige pad in het Boeddhisme en behoort tot de ‘meditatie groep’ binnen het Achtvoudige pad, samen met Juiste opmerkzaamheid en Juiste concentratie. Het wordt ook wel vertaald naar ‘Juiste inzet’. Met de term ‘juist’ wordt bedoelt of het bijdraagt aan de ontwikkeling van inzicht wat weer leidt tot wijsheid. Of ook wel of het bevorderlijk is, in de zin dat het tot vermindering van lijden leidt. De voorafgaande ethische aspecten op het Achtvoudige pad werken ondersteunend doordat dit mede het onderscheidingsvermogen ontwikkeld om te bepalen wat juiste- en wat niet juiste inspanning is. Juiste inspanning draagt bij tot de energie die benodigd is voor een grotere opmerkzaamheid en concentratie wat weer leidt tot meer inzicht.

Energie kan bevorderlijk en niet bevorderlijk ingezet worden. Zo kan energie aanleidingen voor Dukkha (vaak vertaald naar lijden, maar ook stress en ongemak valt hieronder) zoals verlangen, irritatie, boosheid en angst aanwakkeren en groter maken. Aan de andere kant kan het ook de tegenkrachten als discipline, vrijgevigheid, liefdevolle vriendelijkheid en compassie doen rijzen en versterken.

Juiste inspanning is op te delen in vier onderdelen:

1. Het ontstaan van niet bevorderlijke gemoedstoestanden te voorkomen;
2. Het doen oplossen van niet bevorderlijke gemoedstoestanden die reeds zijn ontstaan;
3. Bevorderlijke gemoedstoestanden opwekken die nog niet zijn ontstaan;
4. Het handhaven en vervolmaken van bevorderlijke gemoedstoestanden die reeds zijn ontstaan.

Vanuit de gemoedstoestanden ontstaan gedachten en intenties welke bevorderlijk en niet bevorderlijk kunnen zijn.

Het ontstaan van de hindernissen voorkomen of deze te doen oplossen

Waar we zowel in de meditatie als in het dagelijks leven waakzaam op kunnen zijn, zijn de Vijf Hindernissen; verlangen, afkeer, slaperigheid, onrust en twijfel (lees hier alles over de Vijf Hindernissen en de tegengiften). De hindernissen overschaduwen kwaliteiten als onze helderheid, kalmte, innerlijke vreugde en gelijkmoedigheid. Met juiste inspanning voorkomen we het ontstaan van deze hindernissen, of doen we reeds hindernissen die reeds zijn ontstaan verdwijnen. Het ontstaan van de hindernissen voorkomen doen we ondermeer door het ontwikkelen van tegenkrachten als liefdevolle vriendelijkheid, vrijgevigheid en compassie (onder andere door specifieke hart-meditaties). Maar ook door het ontwikkelen van opmerkzaamheid en inzicht (onder andere door Vipassana meditatie). Het is daarbij uitermate belangrijk om hierbij ook inzichten te krijgen in je eigen patronen en conditioneringen, om deze te kunnen transformeren.

Juiste inspanning in deze tijd

In vergelijk met de periode waarin de Boeddha leefde, is het misschien in deze tijd nog wel belangrijker om opmerkzaam te zijn op ‘juiste inspanning’. Als we niet oppassen zitten we in een ratrace met een daarbij aaneengesloten stroom van indrukken. En om hier even uit te ontsnappen zoeken we vaak ontspanning en afleiding in ‘valse toevluchten’ als Netflix, social media, uitgaan en verdovende middelen.

Wat moeten we doen en wat moeten we laten om zoveel mogelijk tot helderheid, innerlijke kalmte en innerlijke vreugde te komen? Het is goed om hier regelmatig op te reflecteren en eigenlijk ieder moment opmerkzaam op te zijn.

Verzaking in deze tijd

Op mijn spiegel heb ik staan ‘niets is zo belangrijk als mijn helderheid, innerlijke kalmte en vreugde’. Om tot een dergelijk innerlijk geluk te komen dat minder afhankelijk is van de omstandigheden, is het belangrijk om bepaalde dingen niet of minder te doen. Hier kunnen we ook regelmatig op reflecteren.

Gerjan Schoemaker

Gerjan Schoemaker is meditatieleraar en oprichter van Meditatie Instituut Nederland. Gerjan is hoofddocent van onze erkende meditatie opleiding in Amsterdam en begeleidt vipassana retraites en cursussen. Gerjan bestudeerd en onderricht vanuit verschillende stromingen, waaronder het Boeddhisme en Advaita tradities. Daarnaast geeft Gerjan onderricht in diverse meditatie technieken.