Meditatie tijdens retraite versus meditatie in het dagelijks leven

Dit artikel schrijf ik naar aanleiding van de vraag die ik kreeg ‘als jij gaat mediteren, bepaal je dan van tevoren al welke meditatietechniek je toepast’?

Voor de dagelijkse meditatie die ik in het dagelijks leven beoefen doe ik dat eigenlijk niet. Ik ga zitten en ik ga dan eerst na hoe de gesteldheid van mijn mind is. Is deze rustig of druk? Kan ik eenvoudig opmerkzaam zijn en blijven bij de verschijnselen die zich aandienen, of zijn de hindernissen dermate sterk dat ik al snel weer ‘in het verhaal zit’?
Indien de hindernissen sterk zijn begin ik met concentratiemeditatie, met de intentie de mind eerst te kalmeren. Als ik merk dat de hindernissen dan wat meer naar de achtergrond gaan ga ik over tot Vipassana meditatie. 
Is mijn mind direct al rustig en/of kan ik helder gewaarzijn op de verschijnselen die zich aandienen, dan begin ik direct met Vipassana.

Meditatie tijdens een retraite

Bij een retraite is dit anders. Dan begin ik vrijwel altijd met concentratie-meditatie. Ook als ik in een Vipassana retraite zit (bijna alle leraren waar ik een retraite bij heb gevolgd waren de mensen met meer ervaring hierin ook vrij, ook als zij zelf andere suggesties aandragen). Dus hier bepaal ik echt van tevoren de techniek.
Dit doe ik omdat ik weet wat voor mij de effecten zijn als ik langere tijd gedisciplineerd concentratiemeditatie beoefen. En ook wat de effecten zijn als ik dat niet doe!
Als ik namelijk dan te snel over schakel op Vipassana is mijn ervaring dat ik al snel weer in verhalen beland. Zo is in mijn geval het niet ongewoon dat mijn mind ofwel ‘problemen’ gaat proberen op te lossen, ofwel allerlei ideeën gaat bedenken die ik in de toekomst kan gaan doen.
Maar als ik langere tijd concentratiemeditatie beoefen kom ik vaak tot een dermate grote helderheid die ik in het dagelijks leven niet vaak ervaar. Soms zelfs in een extreme staat van concentratie (ook wel Jhanas). Dat is een hele bijzondere ervaring. Hoewel het niet om ‘bijzondere ervaringen’ gaat, is het wel zo dat ik dan tot een grote mate van opmerkzaamheid kom ter bevordering voor het verdere verloop van de retraite. Het heeft mij diepe inzichten gegeven en de bijzondere ervaringen werken eveneens als motivatie voor mijn bereidheid om hiermee intensief verder te gaan. Tijdens en na een retraite kom ik meer tot mijn ‘natuurlijke staat van Zijn’ en weet ik weer wat echt belangrijk is, en vooral ook,… wat niet.

In het dagelijks leven kun je overigens ook versneld bijzondere ervaringen opdoen, bijvoorbeeld door het doen van bepaalde ademtechnieken of het doen van bepaalde workshops. Dat kan ook heel helpend zijn. Maar dat is toch nog weer van een hele andere kwaliteit in vergelijk met de ervaringen in de Vipassana retraites. Zo heb ik door het beoefenen van ademwerk regelmatig extase ervaringen gehad waarbij ik iedereen op de wereld wel wou knuffelen. Ook heb ik door ademwerk en andere technieken bij veel mensen veel oude pijn en (soms zelfs onbewuste) trauma’s naar boven zien komen. Belemmeringen en blokkades waarmee ze aan de slag konden gaan en om zo tot transformatie te komen. Maar de ervaringen tijdens de retraites gaan verder dan dat. Het is een veel meer stabiele vorm van vreugde/geluk/vrede, samengaand met zeer diepe inzichten, die ik daar heb mogen ervaren. Dat wil niet zeggen dat die andere technieken dan niet helpend zijn, in tegendeel. Soms kunnen dergelijke methoden en ‘trajecten’ juist helpen om tot verdere verdieping te komen in het Vipassana meditatie proces. Zo adviseerde mijn eerste leraar Dingeman Boot na twee jaar Vipassana meditatie om (tegelijkertijd) ook aan de slag te gaan met lichaamswerk of andere methoden omdat ik destijds te kampen had met sterke angsten en blokkades. Dit heeft mij inderdaad ook geholpen om verder te komen op het Vipassana pad. Ook was het hierdoor ‘versneld’ mogelijk om tot verdere verdieping te komen in retraites doordat bepaalde blokkades reeds waren weggenomen. Ik schrijf hierbij bewust ‘versneld’ omdat dit ook door retraites zelf mogelijk is, maar ik denk dat deze technieken blokkades in enkele weken hebben doen wegnemen waar ik met retraites vermoedelijk veel meer tijd nodig voor heb gehad.

Retraites hebben dan ook een hele andere functie voor mij dan meditatie in het dagelijks leven. Retraites helpen mij om tot diepe inzichten te komen. Na iedere retraite maak ik ook weer nieuwe keuzes. Soms hele grote, levensbepalende keuzes en soms wat meer subtiele aanpassingen in mijn lifestyle. Maar belangrijker is misschien nog wel dat door de ervaringen en inzichten ik anders tegen de dingen aankijk en het leven anders benader.

Dagelijkse meditatie

Mediteren in het dagelijks leven helpt mij enerzijds om iedere dag weer bij mijzelf te komen. Om uit de verhalen te stappen waar ik dagelijks toch in verzeild raak. Om los te komen van de rollen waarmee ik mij identificeer (partner, vader, meditatiebegeleider, leerling, etc.). Om alles te ervaren vanuit het ‘absolute perspectief’. Ook al is het maar een momentje. Dit probeer ik door de dag heen ook regelmatig te doen en dat lukt sommige perioden heel vaak, en andere perioden is dat moeilijker en lukt het niet of nauwelijks. Door de dagelijkse meditatie lukt het mij in ieder geval eenmaal per dag. En ik moet zeggen dat naarmate ik meer jaren mediteer, dat ik ook vaker en langere perioden per dag vanuit dit ‘absolute perspectief’ het leven ervaar. Ik leef meer vriendelijk, opmerkzaam en vooral: vanuit overgave. Meer moeiteloos zou je kunnen zeggen.

Anderzijds helpt mediteren mij om de mind even tot rust te laten komen, om van daaruit ook weer meer ‘bevordelijk’ het dagelijks leven te leiden. De formele meditatie is dan als het ware een oefening en voorbereiding om ook zoveel mogelijk meditatief te leven. Je kunt dan ook wel stellen dat de formele meditatie maar een half uurtje of een uurtje duurt op het kussen, en dat de informele meditatie de rest van de dag in beslag neemt. En ik ervaar een duidelijk verschil met als ik wel- of als ik niet heb gemediteerd. Zeker als je langere tijd niet mediteert ga je dat op een gegeven moment merken. Zelfs de omgeving gaat dat aan je merken. Zo vertelde een deelnemer van mijn Sangha in Zwolle mij eens dat haar kind tijdens de zomerstop aan haar had gevraagd “Mamma, wanneer beginnen de meditatielessen nou weer?”. Haar kind had dus heel goed in de gaten welke invloed de meditatie(lessen) op haar hadden. Zo ervaar ik het zelf ook.

Dingeman Boot zei ook wel ‘zie het als een afspraak met je geliefde’. En zo is het ook zo. Meditatie is een vorm van zelfliefde. En dat niet alleen, want zoals hierboven al gesteld beïnvloedt dit iedereen in je omgeving. En dat krijg je ook weer terug en zo heeft het dus invloed op je hele omgeving en welzijn.

De dagelijkse, formele meditatie is verder ook nog een herinnering voor wat voor mij belangrijk is. Aan het begin van de meditatie stel ik mijzelf vaak de vraag ‘hoe zit ik er nu bij’? Als er vaak of langere tijd sprake is van bepaalde hindernissen dan is het goed om onderzoek te doen naar het voorwaardelijk ontstaan van deze hindernissen. Waardoor komen deze tot stand? Is er iets in mijn leven, of mijn houding naar de omstandigheden, dat ik kan aanpassen ter bevordering van innerlijke rust?

Meer effecten van meditatie in het dagelijks leven en tijdens retraites

Dit blog is snel geschreven uit ‘wat bij mij in het moment naar boven komt’. Waarschijnlijk zijn er nog veel meer kwaliteiten van meditatie in het dagelijks leven en in retraites die ik nu niet benoem. Ook zijn dingen misschien niet zo zwart wit als ik hierboven benoem.

Maar wat ik vooral probeer duidelijk te maken met dit artikel dat bij de meditatie in het dagelijks leven het bij niet persé een prachtige serene meditatiesessie hoeft te zijn. Vaak is het dat juist niet. Dit heb ik wel meer bij retraites. Daarom is het naast de dagelijkse meditatiebeoefening ook zo belangrijk om regelmatig een (stilte) retraite te doen. Hoewel het daarbij ook weer belangrijk is om geen verwachtingen te hebben. Iedere retraite is weer anders.

Maar eigenlijk zie ik meditatie in het dagelijks leven vooral als ‘oefenen, oefenen, oefenen’ en eveneens ook als onderhoud. Terwijl ik retraites vaak als echt verdiepend ervaar. Maar ook hiervoor geldt dat het niet helemaal zo zwart/wit is. Ook merk ik dat ik door het mediteren in het dagelijks leven tot werkelijke innerlijke veranderingen kom, alleen is dit meer een ongemerkt proces. Als je dan terugkijkt over jaren heen denk je, ‘wauw, wat heeft het mij veel gebracht’.

En dan zijn er natuurlijk ook nog de voordelen van meditatie volgens wetenschappelijk onderzoek.

 

Overzicht komende activiteiten